فهرست مطلب
نمک یکی از پر مصرف ترین و ضروری ترین ادویه ها در طول تاریخ بشر بوده است. این ماده به ظاهر ساده، نقش بسزایی در شکل گیری تمدن بشری داشته است. نمک به عنوان یکی از مهمترین ریز مغذی ها، نه تنها برای سلامت انسان بلکه برای حیوانات و گیاهان نیز حیاتی است. در عین حال، مصرف بی رویه نمک می تواند آسیب های جدی به بدن وارد کند. در این مطلب به بررسی ویژگی های نمک معدنی، انواع آن و تاثیرات مثبت و منفی این ماده بر بدن انسان می پردازیم.
نمک معدنی از کجا می آید؟
نمک معدنی به طور طبیعی در سنگ های نمکی زیر زمین وجود دارد. این سنگ های نمکی که حاوی مقادیر بالایی نمک طعام یا همان سدیم کلراید هستند، در اثر برخی فرایندهای زمین‌شناسی طی میلیون‌ها سال پدید آمده‌اند. بقایای دریاهای باستانی که تبخیر شده‌اند و دریاچه‌های شور از عوامل اصلی تشکیل این سنگ‌های نمکی به‌شمار می‌روند.
برای استخراج نمک از این سنگ‌ها، ابتدا باید سنگ نمک را از معادن زیرزمینی یا معادن روباز خارج ساخت. سپس این سنگ‌ها در کارخانجات ویژه‌ای به نام تأسیسات شیرین‌سازی خرد و آسیاب می‌شوند. در مرحله بعد محلولی از آب و نمک به دست می‌آید که با فرایند تبخیر آب، نمک جامد به صورت بلور به دست می‌آید.
کشورهایی مانند چین، آمریکا، آلمان، استرالیا، هند و کانادا از بزرگترین تولید کنندگان نمک معدنی جهان محسوب می‌شوند. در ایران نیز مناطق وسیعی به ویژه در استان‌های سمنان، قم، خراسان و سیستان و بلوچستان، دارای معادن نمک بزرگی هستند که سالانه هزاران تن نمک از آنها استخراج می‌شود.
در نهایت، نمک معدنی بعد از استخراج و خالص سازی در کارخا نجات، بسته بندی و عرضه می‌گردد تا در صنایع مختلف یا مصارف خانگی مورد استفاده قرار گیرد. از این رو، می‌توان گفت نمکی که امروزه استفاده می‌کنیم، میلیون ها سال سابقه دارد!
ترکیب شیمیایی نمک معدنی
نمک های معدنی ترکیبات بسیار ساده‌ای هستند که عمدتاً شامل یک فلز و یک نافلز می‌باشند. فلز های موجود در این نمک‌ها معمولاً عناصری مانند سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم هستند. از سوی دیگر، نافلز هایی که در نمک‌های معدنی به کار می‌روند شامل کلر، برم، ید و فلوئور می‌شود. به طور مثال، پرکاربردترین نوع نمک معدنی یعنی سدیم کلراید یا همان نمک خوراکی، از یک اتم سدیم و یک اتم کلر تشکیل شده است.
تفاوت نمک های معدنی با یکدیگر به تفاوت فلز و نافلز تشکیل دهنده آنها بستگی دارد. به عنوان نمونه، پتاسیم کلراید حاوی پتاسیم و کلر به عنوان عناصر تشکیل‌دهنده است. وجود یون پتاسیم سبب می‌شود که خصوصیات این نمک با سدیم کلراید یا نمک خوراکی متفاوت باشد.
ساختار بلوری هر نمک معدنی نیز به نوع عناصر تشکیل دهنده و طرز اتصال آنها بستگی دارد. به عنوان مثال، سدیم کلراید ساختاری مکعبی شکل دارد، در حالی که پتاسیم کلراید ساختاری منشوری شکل دارد. این ساختار بلوری متفاوت سبب می‌شود خواص فیزیکی این دو نمک با یکدیگر متفاوت باشد.
خواص نمک معدنی
نمک های معدنی دارای خواص منحصر به فردی هستند که آنها را برای کاربردهای گوناگون مناسب می‌سازد. یکی از مهمترین خواص نمک‌ها، طعم شور آن‌هاست. طعم شور نمک به دلیل وجود یون سدیم و کلر در آن است. این طعم باعث می‌شود نمک بتواند طعم غذاها را افزایش دهد.
خاصیت دیگر نمک، خاصیت نگهدارندگی است. نمک با ایجاد محیطی شور، از رشد باکتری ها جلوگیری می‌کند و باعث نگهداری مواد غذایی می‌شود. از این رو از نمک برای تهیه شورجات و نمک سود استفاده می‌شود.
همچنین نمک دارای خاصیت مؤثر بودن در کاهش نقطه انجماد است. این بدان معناست که با افزودن نمک، دمای انجماد آب کاهش می‌یابد. به همین دلیل برای ذوب برف و یخ جاده ها در فصل زمستان از نمک استفاده می‌شود.
در نهایت، قابلیت هدایت الکتریسیته یکی دیگر از خصوصیات مهم نمک است. نمک های معدنی به دلیل داشتن یون های مثبت و منفی، جریان الکتریسیته را از خود عبور می‌دهند. از این رو در باتری ها و لامپ ها از نمک استفاده می‌شود.
معایب مصرف نمک معدنی
مصرف بیش از حد نمک می‌تواند عوارض و خطراتی را به همراه داشته باشد. افزایش فشارخون یکی از شایع ترین مشکلات ناشی از مصرف زیاد نمک است. در بلندمدت، فشارخون بالا منجر به بروز سکته قلبی و مغزی می‌شود.
عارضه دیگر مصرف زیاد نمک، ابتلا به بیماری های کلیوی و سنگ کلیه است. نمک موجب نگهداری آب در بدن و افزایش فشار بر کلیه ها می‌شود که با گذشت زمان سبب آسیب دیدگی کلیه ها خواهد شد.
انواع نمک معدنی
سدیم کلراید یا همان نمک خوراکی که پرمصرف ترین نوع نمک است و به طور گسترده‌ای در صنایع غذایی و آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پتاسیم کلراید که در کودهای شیمیایی، مکمل‌های دارویی و برخی غذاها به کار می‌رود. این نمک حاوی پتاسیم است که برای رشد گیاهان ضروری است.
کلسیم کلراید که به عنوان یک ماده آب‌زدا در ساخت جاده‌ها و همچنین به عنوان منبع کلسیم در جیره غذایی حیوانات استفاده می‌شود.
سدیم بی‌کربنات یا سودا که ماده اولیه تولید شیشه، صابون، کاغذ و محصولات پاک کننده است و در صنایع شیمیایی کاربرد فراوان دارد.
سخن پایانی
نمک، این مادهٔ به ظاهر ساده، نقشی اساسی در شکل گیری و پیشرفت تمدن بشر داشته است. از زمان های باستان که به عنوان یک ادویه و نگهدارندهٔ مواد غذایی ارزشمند بوده، تا امروز که در صنایع پیشرفته گروه کارخانه جات گل نمک، کاربرد های بی شماری پیدا کرده‌است. با وجود مزایای فراوان، مصرف بی‌رویهٔ آن می‌تواند آسیب رسان باشد. بنابراین ضروری است نسبت به مقدار و نوع مصرف آن آگاهی داشته باشیم. دانش نمک درس های زیادی برای ما دارد، از جمله اینکه چگونه یک ترکیب ساده می‌تواند دارای اثرات عمیق و گسترده‌ای بر زندگی باشد.
بلاگ تفریحی فاوینو محلی برای پیدا کردن جواب بازی های موبایلی، دستور پخت آشپزی، کد آهنگ پیشواز ایرانسل، آوای انتظار همراه اول، نکات حوزه سلامت و ترفندهای جالب مورد استفاده در زندگی روزانه شما در کنار بسیاری دیگر از عکس، متن و مناسبتی است.
فاوینو با ابتکاری نو توسط دو دوست قدیمی وارد عرصه ارائه خدمات مدنظر کاربران ایرانی شده و همواره از نظرات شما عزیزان در جهت بهبود سطح کیفی اطلاعات بهره خواهیم برد. سردبیری این بلاگ ایرانی با مهندس مصطفی ادهم نژاد بوده و مهندس احمدی نیز بخش سئو فاوینو را بر عهده دارد. همچنین سایت بوفچه برادر کوچک فاوینو بوده و منتظر حضور گرم شما در آن بلاگ نیز هستیم.
